Hoofdstuk I Inleiding 1
1.1 Doelstelling van het onderzoek 1
1.2 Bronnen 2
resoluties van de Staten-Generaal en de Raad van State 3
verbalen van de gedeputeerden voor de tiendverpachting 4
rekeningen van de rentmeesters der Geestelijke goederen 4
acta en visitatieverslagen 4
1.3 Recent onderzoek in de geschiedenis van het volksonderwijs
tijdens het Ancien Régime 6
1.4 Indeling van dit boek 9
Proloog 'Weinig Roomschen kunnen goed lezen, veel minder nog schrijven...' 11
Hoofdstuk II Geletterdheid en volksonderwijs in de zeventiende, achttiende
en begin negentiende eeuw 13
2.1 Het traditionele beeld van geletterdheid en volksonderwijs in de Meijerij 14
2.2 Nieuwe inzichten betreffende de lees- en schrijfvaardigheid
in Nederland en in de Meijerij 22
Eerste deel 'Tot Godes eer' 27
Hoofdstuk III Reformatie en volksonderwijs 29
3.1 Volksonderwijs in de Meijerij vóór 1648 30
3.2 De gevolgen van de reformatie voor het volksonderwijs in de Republiek 34
3.3 De aanstelling van de eerste gereformeerde schoolmeesters 37
de Grote Kerkelijke Vergadering 37
katholieke schoolmeesters 40
3.4 De strijd om het benoemingsrecht 41
Hoofdstuk IV Het schoolreglement van 1655 45
4.1 Schoolreglementen in de Republiek 46
4.2 De inhoud van het Schoolreglement 48
de schoolmeesters 48
het schoolhouden 49
traktementen en emolumenten 51
het verbod op katholiek onderwijs 52
het kostersambt 53
4.3 Latere wijzigingen en toevoegingen 53
4.4 Regelingen door de Raad van State 54
Hoofdstuk V Paapse bijscholen 57
5.1 Katholieke bijscholen binnen en buiten de Meijerij 58
de eerste klachten 59
katholieke scholen over de grens 60
katholieke scholen binnen de Meijerij 62
5.2 Kwezels en andere vrome vrouwen 70
5.3 Aantal en verspreiding van de paapse scholen 74
5.4 Mogelijke oorzaken voor de paapse bijscholen 81
Tussenbalans 87
Tweede deel 'In de letterconst wel geverseerd' 89
Hoofdstuk VI De benoemingsprocedure 91
6.1 De procedure in de praktijk 92
6.2 De rol vsn de classis 96
Hoofdstuk VII Maatschappelijke positie 99
7.1 De schoolmeester binnen de gereformeerde gemeente 100
7.2 De schoolmeester binnen de dorpsgemeenschap 105
7.3 De schoolmeester en het dorpsbestuur 108
Hoofdstuk VII Financiële positie 115
8.1 Het 'tractement' 117
8.2 De 'cleyne baten' 119
8.3 De vrije woning 119
8.4 Het schoolgeld 121
8.5 Overige inkomsten 123
8.6 Weduwen- en wezenkassen 126
8.7 Een totaalbeeld 129
Hoofdstuk IX Waarneming door een substituut 131
9.1 Substituut-schoolmeesters 132
9.2 Motieven voor de aanstelling van een substituut 134
nevenfuncties 136
verblijf elders 137
ziekte en ouderdom 138
9.3 Het inkomen van de substituten 140
9.4 Substituten: nadeel of voordeel 142
Hoofdstuk X Wijze van functioneren 143
10.1 Eisen en verwachtingen 146
10.2 Het toezicht op de schoolmeesters 149
10.3 Gedrag en levenswijze van de schoolmeesters 150
|
herbergbezoek, dronkenschap, gewelddadigheid 151
vergrijpen tegen de seksuele moraal 155
andere 'uytsporigheden' 158
omgang met katholieken 159
10.4 Wijze van 'schoolhouden' 161
onbekwaamheid 161
verwaarlozing van de schooldienst 163
over bidden en boeken 165
Tussenbalans 169
Derde deel 'Van 't School houden' 173
Hoofdstuk XI Het scholennet 175
11.1 Verspreiding van de dorpsscholen 176
Maasland 176
het kwartier van Oisterwijk 178
Kempenland 179
Peelland 179
11.2 Aantallen inwoners per school 181
Hoofdstuk XII Het schoolhuis 187
12.1 Klachten over de kwaliteit 188
12.2 Architectuur en inrichting 192
Hoofdstuk XIII Doelstellingen van het volksonderwijs 199
13.1 De 'Christelijcke Gereformeerde Religie' 200
13.2 De 'Vreese des Heeren ende alle sedicheyt ende gehoorsaemheyt' 202
13.3 'Geleertheyt, goede Konsten' 206
Hoofdstuk XIV De gang van zaken in de klas 209
14.1 Schooltijden en schooldiscipline 212
14.2 Individueel onderwijs 218
14.3 Spellen en lezen 220
14.4 Schrijven 227
14.5 Rekenen 234
14.6 Zingen 235
Hoofdstuk XV De leerlingen 237
15.1 Omvang, frequentie en duur van het schoolbezoek 238
Hoofdstuk XVI Ouders en onderwijs 257
16.1 Ouders en het belang van onderwijs 258
16.2 Mogelijke stimulansen voor de ouders 262
ideologische en pedagogische stimuli 263
religieuze stimuli 266
staatkundige stimuli 267
wet-en regelgeving 267
macro-economische stimuli 268
geografische stimuli 268
stimuli uit de sociale omgeving 270
stimuli vanuit de gezinssituatie 271
16.3 Gezin en opvoeding 272
Samenvatting 279
Summary 285
Bijlage 1 Katholieke scholen in de Meijerij 1648-1795 290
1.1 Het kwartier Maasland 290
1.2 Het kwartier van Oisterwijk 290
1.3 Het kwartier Kempenland 291
1.4 Het kwartier Peelland 292
1.5 Plaatsen met katholieke scholen per perioden van tien jaar 292
1.6 Schoolhoudende kwezels 294
Bijlage 2 Gereformeerde dorpsschoolmeesters in de Meijerij 1648-1795 295
2.1 Lijst van schoolmeester per dorp 295
2.2 Lijst van schoolmeesters met nevenactiviteiten 310
2.3 Lijst van schoolmeesters en substituten 312
Bijlage 3 Schoolboeken in de Meijerij 316
Bijlage 4 Lijst van leerlingen in Stratum op 31 maart 1799 317
Lijst van afkortingen 318
Noten 319
Lijst van geraadpleegde archivalia 351
Lijst van geraadpleegde gedrukte bronnen en literatuur 353
Lijst van afbeeldingen en kaarten 365
Index van geografische namen 367
Index van persoonsnamen 371
Over de auteur 476
|
